در بیماران علامت دار تشخیص بیماری بر اساس معاینه بالینی، تصویربرداری و پاتولوژی (تست سه گانه) انجام می شود. ماموگرافی بعنوان تنها تست تشخیصی برای بیماران علامتدار با محدودیت هایی نیز همراه است. حساسیت ماموگرافی در تشخیص توده های پستان 80 تا 85 درصد است. در بیماران جوان تر، حساسیت تست کمتر است.
ماموگرافی قبل از عمل جراحی با یا بدون سونوگرافی برای تمام بیماران داوطلب عمل جراحی بدلیل توده های بدخیم پستان انجام می شود ولی ماموگرافی بعنوان غربالگری برای خانم های زیر 35 سال توصیه نمی شود.
با وجود پیشرفت های بسیار، در روش ها و تکنیک های ارزیابی پستان هنوز سیتولوژی آسپیراسیون توده با سوزن همچنان بازوی اصلی بخش پاتولوژی در تست سه گانه ارزیابی پستان است.
در موارد مشکوک به سرطان پستان بیوپسی با سوزن (Core Biopsy) استاندارد طلائی تشخیص بیماری می باشد.
ماموگرافی:
ماموگرافی در حال حاﺿر جایگاه مهمی در تـشخیص زودرس سـرطان پـستان دارد. ماموگرافی به دو منظور انجام مـیشـود.
- مـاموگرافی ﻏربـالگری بـه معنـی بررسی پستان با اشعه x در یک خانم بدون علامت است. هدف از این رادیوگرافی کشف تودههای سرطان قبل از رسـیدن بـه انـدازه قابـل لمـس اسـت. تـشخیص زودرس تودههای بدخیم درمان سبب افزایش شانس زنـده مانـدن بیمـار، کـاهش هزینههای درمان و کاهش اقدامات لازم درمـانی میگـردد. در حـال حاﺿـر طبـق مطالعـات مـاموگرافی ﻏربـالگری می توانـد سـبب کـاهش مرگ ومیر زنان این گروه سنی شود.
- ماموگرافی تشخیصی: به منظور ارزیابی بیشتر پستان در خانمهـایی کـه بـا یکی از علاﺋم مشکوک به سرطان پستان ماننـد تـوده، ترشـح و تﻐییـرات پوسـتی پستان مراجعه میکنند، اراﺋه گردد. معمولاً در ماموگرافی تشخیصی تعداد کلیشههـا بیـشتر و بررسـی دقیـقتـر و طولانیتر است. گاه برای تشخیص بهتر، گرافیهایی با بزرگنماﺋی بیـشتر از ناحیـهمشکوک تهیه میشود. ماموگرافی بیشتر در خانم های بالای 40 سال توصیه میشود، زیرا بافت پـستان خانمهای جوان تراکم بیشتری دارد.
میزان اشعه ماموگرافی کم و این روش ایمـن اسـت و انجـام آن بـا توجـه بـه مزایای این روش در تشخیص زودرس سرطان توصیه میشود. بهترین زمان برای انجام ماموگرافی روز 8-4 پس از شـروع قاعـدگی اسـت. در روز انجام ماموگرافی نباید از مواد خوشبو کننده، پـودر یـا کـرم زیربﻐـل اسـتفاده کرد، این ترکیبات کیفیت کلیشهها را در صورتیکه روی پوست قرار بگیرند پـایینمیآورد.
در کسانیکه بطور منظم سالیانه ماموگرافی انجام میدهنـد میـزان مرگ و میر سرطان پستان 30 تا 60 درصد کاهش مییابد. نکته مهم در مورد ماموگرافی این است که طبق نظر انجمن سرطان آمریکـا از هر 1000 ماموگرام فقط 2-1 مورد به تشخیص سرطان منجر میشود.
حدود 10 درصد موارد نیاز به تکرار ماموگرافی است و تنها 10-8 درصـد ایـن تعداد نیاز به بیوپسی دارند و 80 درصد این بیوپسیها سرطان نیستند. در صورتیکه ماموگرافی به وسیله دو نفر خوانده شود
(reading double) دقت گزارش و موارد منفی یا مثبت کاذب کاهش میابد.
برای گزارش مجدد ماموگرافی ها توسط اینجانب به بخش مشاوره و گزارش مجدد مدارک پیام دهید.
BIRADS چیست؟
اسـتاندارد گـزارش مـاموگرافی بـر اسـاس سیـستم گـزارش دهـی میباشد. نحوه درجه بندی و تفسیر این سیستم به شرح ذیل است.
گروه صفر: این گزارش به این معنی است که ارزیـابی نـاقص اسـت و اقـدامات تشخیصی بیشتر مورد نیاز اسـت. (مـثلاً اسـتفاده از بزرگنمـایی، نماهـای خـاص ماموگرافی و یا سونوگرافی یا دسترسی به مدارک قبلی)
گروه یک: پستانها نمای طبیعی و عادی دارند.
گــروه دو: مــاموگرام مویــد تــودههــای خــوش خــیم اســت.
گـروه سـه: ناحیـه احتمـالاً خـوش خـیم (Probably benign) وجـود دارد و پیگیری با بررسی هر شش ماه تا یکسال بعد ﺿرورت دارد. بنابراین دقت در معاینات کلینیکی و پیگیری بیمار لازم است.
گــروه ﭼهــار: رادیولوژیــست بــرای ایــن گــروه توصــیه بــه بیوپــسی نمــوده، گرافــیهــا بطــور قطــع مطــرحکننــده ســرطان نیــست ولــی امکــان آن وجود دارد. (Possibility of malignancy)
گروه چهارم خود به سه زیر گروه a وb وc تقسیم میشود.
گروه پنج: نمای ضایعه قویا مطرحکننده سرطان پستان است. یافتههای شـاخص بـرای سـرطان دیـده شده و در این موارد نیز بیوپسی الزامی است.
گروه شش: در این گروه سرطان پستان قبلا اثبات شده است. مثلا افرادی که پس از بیوپسی و ادجوانت تراپی جهت کنترل مراجعه میکنند.
بنابراین در گروه یک و دو دلیلی برای نگرانـی وجـود نـدارد و در گـروه 2 و 3 نمای مطرحکننده تﻐییرات خـوش خـیم وجـود دارد. برای گروه 4 و 5 بیوپسی ﺿروری است.
سیستم گزارش دهی استاندارد (BI-RADS) هم در ماموگرافی هم سونوگرافی و هم ام آر ماموگرافی کاربرد دارد.
برای تمام موارد مشکوک بـه کانـسر پـستان ﭼه مواردی که در بیماریابی شناخته شده باشند و ﭼه خـود فـرد مراجعـه کـرده باشــد بایــستی تــست اســتانداردی ماننــد مــاموگرافی انجــام داد. اشــعه ماموگرافی بیخطر بوده و جذب آن بسیار کم میباشد.
سونوگرافی
سونوگرافی معمولا در بانوان بالای 40 سال در کنار ماموگرافی و در زیر 35 تا 40 سال به شکل اولیه استفاده میشود.
اگر مورد غیرطبیعی و توده در ماموگرافی دیده شود و یا لمس گردد، سونوگرافی بهترین روش برای تشخیص می باشد که آیا توده سفت است (مثل فیبروآدنوم خوش خیم یا توده سرطانی) و یا حاوی مایع (مثل کیست خوش خیم).
کلسیفیکاسیون ها در سونوگرافی معمولا دیده نمی شوند.
در خانم هایی که زیر 30 سال می باشند معمولا پزشکان به منظور ارزیابی توده قابل لمس پستان انجام سونوگرافی را به ماموگرافی ترجیح می دهند. در خانم های جوان بدلیل متراکم بودن بافت پستانی و غدد شیری ماموگرافی چندان ارزش تشخیصی ندارد.
(در خانم های مسن تر میزان چربی پستان بیشتر است و ماموگرافی ارزشمندتر است).
اکثر توده ها در خانم های جوان کیست های خوش خیم و یا تجمعی از بافت شیری و شیر زا نرمال می باشد. از سونوگرافی همچنین به عنوان راهنما و هدایتگر برای انجام نمونه برداری سوزنی از توده های پستانی مشکوک استفاده می شود.
سونوگرافی پستان به منظور چکاپ سالیانه و یا تکمیل تشخیص اولیه پزشک در موارد مشکوک به سرطان پستان (پستان) استفاده قرار می گیرد. در واقع اگر در معاینه فیزیکی و یا تصویربرداری ماموگرافی مورد مشکوکی توسط پزشک مشاهده شود، ممکن است از این روش برای تکمیل داده های موجود در مورد بیماری احتمالی استفاده کند.
انجام سونوگرافی پستان به آماده سازی خاصی احتیاج نخواهد داشت و در واقع در زمان مراجعه به این مرکز برای تصویربرداری مذکور تنها باید در زمان تعیین شده و به موقع در بخش مورد نظر حاضر شوید.
چرا با وجود ماموگرافی به سونوگرافی پستان نیز احتیاج است؟
ماموگرافی نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که می تواند توده های احتمالی موجود در پستان را نمایان سازد اما در بسیاری از موارد باید از سونوگرافی پستان به عنوان اقدام جایگزین یا تکمیلی در روند تشخیص استفاده تا ماهیت تو پر یا کیستیک آنها مشخص شود.
در این موارد سونوگرافی کمک کننده تر است:
- استفاده در افراد جوان تر که به دلیل تراکم بافت پستان نمی توانند از ماموگرافی استفاده کنند.
- این روش می تواند اندازه دقیق تر توده را با خطای بسیار کم مشخص نماید.
- با استفاده از این روش می توان به نوع توده از لحاظ تو پر بودن یا کیستیک نیز پی برد.
- در بانوان شیرده و باردار روش ارجح است.
- در بررسی نشت سیلیکون از پستان های دارای پروتز .
- جهت بیوپسی و نمونه گیری از کیست ها که تحت هدایت سونوکرافی انجام میشود.
- اگر فردی در پستان ها توده احساس کند ولی پزشک احساس نکند و در ماموگرافی هم ظاهر نشود آنگاه سونوگرافی بسیار کمک کننده است.
سونوگرافی پستان یک آزمون پزشکی غیر تهاجمی است که به پزشکان در تشخیص و درمان مشکل احتمالی کمک می کند. البته نوعی دیگر از سونوگرافی نیز تحت عنوان سونوگرافی داپلر وجود دارد که به بررسی حرکت خون در داخل اندام خواهد پرداخت. برای مثال ممکن است در زمان سونوگرافی پستان، متخصص بنا به درخواست پزشک، برای بررسی نحوه حرکت خون در رگ ها از این روش نیز استفاده نماید. داشتن اطلاعات کافی در مواردی همچون در جریان بودن خون در توده های پستان می تواند به پزشک شما، دید دقیق تری در مورد وضعیت پستان بدهد.
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI):
این روش در بررسی ضایعاتی که به کمک معاینه یا ماموگرافی اطلاعات کافی از آنها بدست نیامده و ماهیت مشخصی ندارند استفاده می شود. در بسیاری از موارد، MRI برای بررسی پستان پس از جراحی در دارندگان پروتز کاربرد دارد. بروز سرطان در محل عمل جراحی بخوبی با این روش قابل بررسی است.
MRI بسیار حساس بوده ولی خیلی اختصاصی نیست. به همین دلیل در صورت کشف هر توده ای در این روش، انجام بیوپسی الزامی نیست. تقویت تصاویر با گادولینیوم تزریقی، امکان افتراق بیشتری بین توده های خوش خیم و بدخیم فراهم می آورد. بنابراین معمولا ام آر ماموگرافی با تزریق همراه است.
یکی دیگر از موارد کاربرد MRI بررسی نشت سیلیکون از پروتزهای پاره شده است. خواه این پروتزها برای زیبایی و یا بازسازی بکار رفته باشد.
همچنین در صورت وجود غدد لنفاوی زیر بغل و عدم وجود نکته غیر طبیعی در سونوگرافی و ماموگرافی، MRI کمک کننده است.
عمده ترین نقص این روش گرانی آن است. علاوه بر این میزان موارد مثبت کاذب در این روش بسیار بیشتر از سایر روش ها بوده و این باعث افزایش موارد بیوپسی غیرضروری می شود. در حال حاضر استفاده از این روش در افراد دارای موتاسیون ژن BRCA1 و BRCA2، افراد باسابقه سرطان پستان در بیماران جوان با پستان های متراکم رو به افزایش است. MRI نقشی در غربالگری افراد سالم ندارد و کاربرد آن محدود به موارد فوق است.
اسکن توموگرافی به روش ساطع کردن پوزیترون (PET)
روشی برای بررسی فعالیت متابولیکی تومور است. در این روش از یک ترکیب رادیواکتیو (فلوئورودزوکسی گلوکز رادیواکتیو) که توسط بافت دارای متابولیزم بالا، متابولیزه می شود استفاده شده و ناحیه تومورال مشخص می گردد. خصوصاً در تشخیص ضایعات پنهان پستان کمک کننده است.
از این روش به ویژه برای بررسی متاستازهای مخفی سرطان پستان در هنگام تشخیص یا در زمان پیگیری استفاده می شود و نقشی در تشخیص یا غربالگری سرطان پستان ندارد.
روش معاینه شخصی پستان ها
خودآزمائی یا معاینه پستان توسط خود فرد یکی از روش های تشخیص زودرس سرطان پستان است و چون نیازی به صرف وقت و هزینه ندارد و به راحتی در منزل قابل انجام است. معاینه در منزل می تواند به تشخیص و درمان زودرس مخصوصاً در افرادی که وسایل تشخیصی پیشرفته مانند ماموگرافی در دسترس ندارند، کمک کند.
خودآزمائی پستان دو مرحله دارد:
- نگاه کردن که علائم ظاهری را مشخص می کند.
- لمس کردن که توده ها را تشخیص می دهد.
مرحله اول: ابتدا در جلوی یک آینه پهن ایستاده و به سینههای خود در چهار حالت:
- دستها بالای سر
- دستها به کمر زده
- دستها در کنار بدن آویزان
- خم شده به سمت جلو
به دقت نگاه کنید و در صورت وجود هر گونه علامت غیرعادی مانند فرورفتگی پوست و یا نوک پستان و یا زخم های مزمن یا پوسته پوسته شدن نوک پستان یا حالت پوست پرتقالی پستان توجه کنید.
مرحله دوم: به پشت بخوابید و دست سمتی را که می خواهید معاینه کنید زیر سر بگذارید و با دست مقابل تمامی پستان را معاینه کنید. برای این کار از قسمت نرم بند انت هائی انگشتان دوم تا چهارم استفاده کنید و نسج پستان را به آرامی و به حالت دورانی روی قفسه سینه بلغزانید.
- برای اینکه تمام قسمتها به طور کامل معاینه شوند، نسج پستان را مانند یک ساعت در نظر بگیرید و تمام قسمتهای آن را معاینه کنید.
- ناحیه زیر بغل را نیز فراموش نکنید و با نگه داشتن بازو به حالت نیمه باز این منطقه را نیز به صورت عمقی معاینه کنید.
- معاینه پستان را می توانید در حمام و در حالت ایستاده نیز انجام دهید.
- در انت ها نوک پستان را به آرامی فشار دهید تا از وجود یا عدم ترشحات نوک پستان مطلع شوید.
- در صورت لمس توده یا سفتی یا تغییری نسبت به قبل در پستان یا ترشح از نوک پستان بدون اضطراب و نگرانی به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا در بسیاری از موارد این علامت ها مربوط به بیماری های خوش خیم پستان بوده و درمان آن ها بسیار راحت می باشد.